ติ้วขน
ชื่อวิทยาศาสตร์: Cratoxylum formosum (Jack.) Benth. & Hook. f. ex Dyer subsp. pruniflorum (Kurz) Gogelein
ชื่อสามัญ: Mempat
วงศ์: HYPERICEAE
ชื่ออื่นๆ:
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์:
ไม้ต้น ขนาดเล็กถึงขนาดกลาง ผลัดใบ สูง 8-15 ม. เปลือกนอกสีน้ำตาลปนดำแตกเป็นสะเก็ด
ลำต้นมีหนามเกิดจากกิ่งเปลี่ยนรูปเป็นหนาม ใบเดี่ยว เรียงตรงข้าม ใบรูปรี รูปขอบขนาน
กว้าง 2-4.5 ซม. ยาว 3-13 ซม. ขอบใบเรียบ ผิวใบด้านบนมีขนสาก ด้านล่างมีนวล มีขนสั้นหนานุ่ม ใบอ่อนสีแดงอมชมพู เส้นแขนงใบ 5-12 เส้น ปลายเชื่อมกันก่อนถึงขอบใบ ดอกเดี่ยว หรือ
เป็นช่อกระจุก หรือช่อแยกแขนงสั้นๆ ออกที่ซอกใบและปลายกิ่ง ดอกออกพร้อมแตกใบใหม่ มี
กลิ่นหอม กลีบดอก 5 กลีบ สีขาวหรือชมพูอ่อน ขอบกลีบมีขนชายครุย ร่วงง่าย เกสรเพศผู้มี
จำนวนมากและแบ่งเป็น 3 กลุ่ม รังไข่รูปรีๆเกลี้ยงๆ ผลแบบผลแห้งแตก รูปรีแกมรูปขอบขนาน
ผลแก่แตกเป็น 3 ซีก มีเมล็ดจำนวนมาก
นิเวศวิทยา:
พบได้ตามป่าเบญจพรรณและป่าผลัดใบในทุกภาคของประเทศไทย โดยเฉพาะในพื้นที่สูงจากระดับน้ำทะเล 200-1,000 เมตร
การขยายพันธุ์:
ขยายพันธุ์ได้ทั้งจากการเพาะเมล็ดและตอนกิ่ง
ส่วนที่ใช้:
เปลือกต้น, ราก, ใบ, กิ่ง, ลำต้น, และยางจากเปลือกต้น
สรรพคุณทางยา:
แก้ปวดท้อง: ใบและรากติ้วขนต้มกับน้ำดื่มแก้ปวดท้อง. แก้ปัสสาวะขัด: รากติ้วขนผสมกับหัวแห้วหมูและรากปลาไหลเผือก ต้มน้ำดื่มแก้ปัสสาวะขัด. สมานแผล: น้ำยางจากต้นติ้วขนใช้ทาแผลเพื่อช่วยสมานและห้ามเลือด. แก้คัน: ยางจากต้นติ้วขนใช้ทาแก้คัน. แก้โรคผิวหนัง: เปลือกและใบติ้วขนตำผสมน้ำมันมะพร้าวใช้ทารักษาโรคผิวหนัง. ยับยั้งเซลล์มะเร็ง: มีงานวิจัยที่พบว่าสารสกัดจากกิ่งติ้วขนมีฤทธิ์ยับยั้งเซลล์มะเร็งเม็ดเลือดขาว.
ประโยชน์อื่นๆ:
เปลือกต้นสามารถนำมาสกัดทำสีสำหรับย้อมผ้าได้ โดยจะให้สีน้ำตาลเข้ม ไม้ติ้วขนมีความ ทนทานมาก ปลวกไม่กินเนื่องจากไม้มีน้ำยาง สามารถนำมาใช้ในการก่อสร้าง ทำโครงสร้างบ้าน สร้างขื่อบ้าน ทำกระดานพื้น สร้างรั้ว ทำเสาเข็ม ทำด้ามเครื่องมือ จอบ เสียม เครื่องตกแต่ง ภายในเรือน กระสวยทอผ้า ทำหีบใส่ของ ฯลฯ เนื้อไม้หรือลำต้นติ้วขนสามารถนำมาใช้ทำฟืน ใช้ สำหรับทำฟืนจุดให้สตรีที่อยู่ไฟรมควัน เนื่องจากเนื้อไม้ไม่มีกลิ่นทำให้ควันไม่เหม็น มีขี้เถ้าน้อย และยังให้ความร้อนได้ดีกว่าไม้กะบก
ชื่ออื่นๆ:
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์:
ไม้ต้น ขนาดเล็กถึงขนาดกลาง ผลัดใบ สูง 8-15 ม. เปลือกนอกสีน้ำตาลปนดำแตกเป็นสะเก็ด
ลำต้นมีหนามเกิดจากกิ่งเปลี่ยนรูปเป็นหนาม ใบเดี่ยว เรียงตรงข้าม ใบรูปรี รูปขอบขนาน
กว้าง 2-4.5 ซม. ยาว 3-13 ซม. ขอบใบเรียบ ผิวใบด้านบนมีขนสาก ด้านล่างมีนวล มีขนสั้นหนานุ่ม ใบอ่อนสีแดงอมชมพู เส้นแขนงใบ 5-12 เส้น ปลายเชื่อมกันก่อนถึงขอบใบ ดอกเดี่ยว หรือ
เป็นช่อกระจุก หรือช่อแยกแขนงสั้นๆ ออกที่ซอกใบและปลายกิ่ง ดอกออกพร้อมแตกใบใหม่ มี
กลิ่นหอม กลีบดอก 5 กลีบ สีขาวหรือชมพูอ่อน ขอบกลีบมีขนชายครุย ร่วงง่าย เกสรเพศผู้มี
จำนวนมากและแบ่งเป็น 3 กลุ่ม รังไข่รูปรีๆเกลี้ยงๆ ผลแบบผลแห้งแตก รูปรีแกมรูปขอบขนาน
ผลแก่แตกเป็น 3 ซีก มีเมล็ดจำนวนมาก
นิเวศวิทยา:
พบได้ตามป่าเบญจพรรณและป่าผลัดใบในทุกภาคของประเทศไทย โดยเฉพาะในพื้นที่สูงจากระดับน้ำทะเล 200-1,000 เมตร
การขยายพันธุ์:
ขยายพันธุ์ได้ทั้งจากการเพาะเมล็ดและตอนกิ่ง
ส่วนที่ใช้:
เปลือกต้น, ราก, ใบ, กิ่ง, ลำต้น, และยางจากเปลือกต้น
สรรพคุณทางยา:
แก้ปวดท้อง: ใบและรากติ้วขนต้มกับน้ำดื่มแก้ปวดท้อง. แก้ปัสสาวะขัด: รากติ้วขนผสมกับหัวแห้วหมูและรากปลาไหลเผือก ต้มน้ำดื่มแก้ปัสสาวะขัด. สมานแผล: น้ำยางจากต้นติ้วขนใช้ทาแผลเพื่อช่วยสมานและห้ามเลือด. แก้คัน: ยางจากต้นติ้วขนใช้ทาแก้คัน. แก้โรคผิวหนัง: เปลือกและใบติ้วขนตำผสมน้ำมันมะพร้าวใช้ทารักษาโรคผิวหนัง. ยับยั้งเซลล์มะเร็ง: มีงานวิจัยที่พบว่าสารสกัดจากกิ่งติ้วขนมีฤทธิ์ยับยั้งเซลล์มะเร็งเม็ดเลือดขาว.
ประโยชน์อื่นๆ:
เปลือกต้นสามารถนำมาสกัดทำสีสำหรับย้อมผ้าได้ โดยจะให้สีน้ำตาลเข้ม ไม้ติ้วขนมีความ ทนทานมาก ปลวกไม่กินเนื่องจากไม้มีน้ำยาง สามารถนำมาใช้ในการก่อสร้าง ทำโครงสร้างบ้าน สร้างขื่อบ้าน ทำกระดานพื้น สร้างรั้ว ทำเสาเข็ม ทำด้ามเครื่องมือ จอบ เสียม เครื่องตกแต่ง ภายในเรือน กระสวยทอผ้า ทำหีบใส่ของ ฯลฯ เนื้อไม้หรือลำต้นติ้วขนสามารถนำมาใช้ทำฟืน ใช้ สำหรับทำฟืนจุดให้สตรีที่อยู่ไฟรมควัน เนื่องจากเนื้อไม้ไม่มีกลิ่นทำให้ควันไม่เหม็น มีขี้เถ้าน้อย และยังให้ความร้อนได้ดีกว่าไม้กะบก
